Раніцай паветра на рыжскіх вуліцах пахне восенню: ведаеце гэтае пачуццё? Прачынаешся, адчыняеш акно, акунаешся ў золкасць і прахалоду і разумееш — ужо хутка… Чым жа мне запомнілася лета, якое так імкліва сыходзіць? Як звычайна, дарагія чытачы — велізарным аб’ёмам працы. І — незвычайна — маім асабістым рэкордам: я здала дзяржаўны іспыт па латышскай мове на ўзровень В2. Гэта было неверагодна цяжка, і тым больш каштоўнае гэта дасягненне.
23 жніўня ўшаноўваецца як Еўрапейскі дзень памяці ахвяраў таталітарных рэжымаў, абвешчаны Еўрапейскім парламентам у 2008 годзе. У гэты дзень 85 гадоў таму паміж нацысцкай Германіяй і Савецкім Саюзам быў падпісаны пакт Молатава-Рыбентропа, які адкрыў шлях да трагедыі Другой сусветнай вайны і яе наступстваў: ваенных злачынстваў, рабскай працы, канцлагераў, Халакосту, этнічных чыстак і ГУЛАГаў, а затым — да доўгіх гадоў Халоднай вайны і для многіх — да далейшай няволі.
На новай платформе LSM+ цяпер можна зручна праглядаць, чытаць і слухаць усе матэрыялы грамадскіх СМІ на іншых мовах, абвяшчае распаўсюджанае LTV паведамленне для прэсы.
А ведаеце — журналістам закон не пісаны: хоць лета і час адпачынкаў, я засталася ў Рызе, працаваць сярод артыкулаў і кніг на розных мовах. І хаця мае латышы, мае тукумскія сябры, называюць мяне mājas sēne («хатнім грыбам») за тое, што часта сяджу дома — я ўсё ж задалася пытаннем: а куды ж, уласна, усе з’ехалі? Няўжо ў далёкія экзатычныя краі? Пагаварыўшы са сваімі землякамі, я высветліла: вельмі многім мясцовым беларусам падабаецца падарожнічаць па Латвіі і адкрываць яе для сябе.
Лета ў Рызе мае свой адмысловы шарм. Тыя, хто ў выходныя дні — гарачыя і сонечныя — ездзяць са сталіцы на мора цягніком, мяне зразумеюць. Мноства адпачывальнікаў: сем’ямі, з дзецьмі, сабакамі, роварамі, пляжнымі сумкамі — усе разам, гучна размаўляючы пра сваё на самых розных мовах, едуць электрычкай некалькі прыпынкаў. І потым, як па камандзе, амаль увесь вагон умомант выходзіць на адной станцыі — напрыклад, Вецакі. І, ведаеце, дарагія чытачы, кожны раз, пакуль і я еду на мора, я спрабую пачуць у шматгалосым хоры вагона родную мову.
Гэты Ліго будзе ўжо трэцім, які я святкую ў Тукумскім краі з маімі латышамі — вялікай дружнай сям’ёй, якая прытуліла мяне, як толькі я ўцякла з Беларусі ў Латвію. Упершыню мяне мацней за ўсё ўразіла, што літаральна ўсе ў карагодзе — ад маленькай праўнучкі да старэйшай прабабулі — ведалі тэксты шматлікіх народных песень і выконвалі іх некалькі гадзін запар. Гэта і ёсць пераемнасць пакаленняў і гістарычная памяць.
Чэрвень — асаблівы месяц для беларусаў. 19 чэрвеня споўніцца сто гадоў з дня нараджэння чалавека, якога беларусы лічаць сумленнем сваёй нацыі, а 22 чэрвеня — дзень яго смерці. Васіль Быкаў. Калі яго называюць Народным пісьменнікам Беларусі, то маюць на ўвазе не афіцыйнае званне, а рэальны факт. Я сама была сведкам таго, наколькі беларускі народ паважае і любіць свайго творцу.
Ведаеце, чым адрозніваецца жыццё чалавека, які нарадзіўся, вырас і большую частку жыцця правёў пры дыктатуры, ад жыцця людзей у дэмакратычным грамадстве? У першую чаргу тым, што кожны дзень і кожнае імгненне думкамі, рашэннямі і ўчынкамі чалавека, выхаванага пры дыктатуры, кіруе страх. І здаецца, страх гэты немагчыма выкараніць. Я — гэтаму жывы прыклад. Прайшло ўжо амаль тры гады, як я атрымала палітычны прытулак у Латвіі і знаходжуся ў бяспецы, а страшна мне да гэтага часу.
У 1986 годзе я была яшчэ зусім маленькім дзіцем. У той дзень, 26 красавіка, у Мінску быў цудоўны сонечны дзень, і я з сястрой і братам гуляла ў двары нашага дома. Я была апранута зусім па-летняму — у лёгкую сукенку без рукавоў. А потым пайшоў дождж. Ён быў цёплы і прыемны, як часта бывае ўвесну ці ўлетку, і ад яго нават не хацелася хавацца. Было такое ў вашым дзяцінстве, калі хацелася спецыяльна пляскаць па лужынах, паднімаючы моцныя пырскі, і гуляць у гульню, хто каго больш абліе? Напэўна, было.
У маёй роднай Беларусі 12 красавіка адзначаюць Сусветны дзень авіяцыі і касманаўтыкі. А яшчэ зусім нядаўна адбылася эпахальная падзея — мая краіна стала... касмічнай дзяржавай! Гісторыя, калі разабрацца падрабязней, з тых, пра якіх у маім народзе гавораць — і смех і грэх. Чым больш жорсткая ў краіне дыктатура — тым больш туга яна «закручвае гайкі» і тым вышэй, і вышэй, і вышэй імкне яе прапаганда палёт сваіх птушак. Або жрыц. Ці рабыняў?